Nguyên nhân viêm da cơ địa – Giải mã “từ gốc đến ngọn”

Viêm da cơ địa là tình trạng da liễu mãn tính gây ra nhiều khó chịu với các triệu chứng như ngứa ngáy, mẩn đỏ, da khô và bong tróc. Vậy đâu là nguyên nhân viêm da cơ địa thực sự? Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh, giúp bạn hiểu rõ “từ gốc đến ngọn” về căn bệnh này, từ đó có phương pháp kiểm soát và chăm sóc da hiệu quả hơn.

Viêm da cơ địa là gì?

Theo y khoa, viêm da cơ địa là một bệnh lý da liễu mạn tính không lây nhiễm, tái phát kèm theo ngứa dữ dội và các tổn thương da điển hình như da khô, đỏ, có vảy, thậm chí nứt nẻ và chảy dịch trong giai đoạn cấp tính. Bệnh này nếu càng gãi (để giảm ngứa) thì càng gây tổn thương da, có thể dẫn đến nhiễm trùng.

Khác với viêm da dị ứng thông thường, viêm da cơ địa có tính chất mạn tính, dai dẳng, liên quan sâu sắc đến yếu tố cơ địa, di truyền và rối loạn hàng rào bảo vệ da. Ngược lại, viêm da dị ứng thường xuất hiện như một phản ứng tức thời với tác nhân kích thích cụ thể và có thể biến mất khi loại bỏ tác nhân đó. Để có phương pháp điều trị da chuyên sâu phù hợp, việc phân biệt rõ ràng các loại viêm da là vô cùng quan trọng.

Các nguyên nhân chính gây viêm da cơ địa

Hiểu rõ các yếu tố gây bệnh giúp bạn chủ động hơn trong việc kiểm soát và điều trị dứt điểm. Dưới đây là những nguyên nhân viêm da cơ địa chính mà các chuyên gia da liễu đã xác định:

• Yếu tố di truyền: Gen đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cơ địa dị ứng và chức năng hàng rào bảo vệ da. Nếu trong gia đình có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) mắc các bệnh như viêm da cơ địa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng, thì nguy cơ mắc bệnh ở các thành viên khác sẽ cao hơn. 
• Yếu tố miễn dịch: Hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức với các chất kích thích từ môi trường, gây ra tình trạng viêm. Các tế bào miễn dịch như tế bào T helper 2 (Th2) sản xuất quá nhiều các cytokine gây viêm, dẫn đến các triệu chứng trên da.
• Tác nhân môi trường: Thời tiết khô, lạnh hoặc thay đổi đột ngột có thể làm da khô hơn và dễ bị kích ứng. Ô nhiễm không khí, khói bụi, các chất hóa học trong môi trường cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm da.
• Chất gây dị ứng: Nhiều chất có trong thực phẩm, hóa chất và mỹ phẩm có thể là nguyên nhân bị viêm da cơ địa. Một số thực phẩm (như sữa, trứng, đậu phộng), hóa chất trong sản phẩm tẩy rửa và thành phần trong mỹ phẩm có thể gây kích ứng và làm trầm trọng các triệu chứng viêm da.
• Thói quen sinh hoạt: Các yếu tố như căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ và vệ sinh da không đúng cách có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và hàng rào bảo vệ da, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh xâm nhập.

Vì sao viêm da cơ địa dễ tái phát?

Một trong những thách thức lớn nhất đối với người bệnh viêm da cơ địa là tình trạng bệnh dễ tái phát, dù đã được điều trị. Điều này xuất phát từ sự tương tác của nhiều yếu tố khác nhau như:

• Hàng rào bảo vệ da suy yếu: Người bị viêm da cơ địa có hàng rào bảo vệ da bị suy yếu về mặt cấu trúc và chức năng. Lớp sừng mỏng, thiếu các chất giữ ẩm tự nhiên (như ceramide) và protein cấu trúc (như filaggrin) làm cho da dễ bị mất nước và giữ ẩm kém. Khi hàng rào bảo vệ da bị tổn thương, các chất kích ứng và vi khuẩn dễ dàng xâm nhập, gây ra các đợt bùng phát bệnh.
• Điều trị sai cách hoặc lạm dụng thuốc: Việc tự ý điều trị hoặc lạm dụng corticoid có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng ban đầu nhưng về lâu dài lại gây ra nhiều tác dụng phụ và thậm chí làm bệnh tái phát nặng hơn sau khi ngừng thuốc. 
• Không xác định và loại bỏ tác nhân kích thích: Nếu không xác định và tránh được các tác nhân gây kích ứng, da liên tục bị tấn công, dẫn đến các đợt bùng phát lặp đi lặp lại. Việc theo dõi và ghi lại các yếu tố liên quan đến các đợt phát bệnh (ví dụ: sau khi ăn một loại thực phẩm cụ thể, sau khi sử dụng một loại mỹ phẩm mới,…) có thể giúp người bệnh và bác sĩ tìm ra các tác nhân cần tránh.

Phải làm gì khi bị viêm da cơ địa?

Ngay khi nhận thấy các triệu chứng nghi ngờ là viêm da cơ địa như ngứa dai dẳng, da khô, mẩn đỏ kéo dài, bạn nên tìm đến bác sĩ da liễu để được kiểm tra và xác định chính xác tình trạng bệnh. Việc chẩn đoán sớm và có phác đồ điều trị phù hợp sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn, ngăn ngừa các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, lựa chọn các sản phẩm chăm sóc da phù hợp cũng đóng vai trò then chốt trong quá trình kiểm soát viêm da cơ địa. Bạn nên ưu tiên các sản phẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, chất tạo màu, paraben và các chất kích ứng khác. Các sản phẩm dưỡng ẩm, đặc biệt là các loại kem hoặc thuốc mỡ chứa ceramide, có thể giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da và giảm tình trạng khô da. 

Tóm lại, tìm hiểu về nguyên nhân viêm da cơ địa và cách quản lý bệnh là một hành trình dài đòi hỏi sự kiên nhẫn và kiến thức. Thay vì chỉ điều trị triệu chứng, việc hiểu rõ các yếu tố gây bệnh sẽ giúp bạn xây dựng phương pháp toàn diện, kết hợp giữa điều trị y khoa, thay đổi lối sống và chăm sóc da phù hợp.